آسیب شناسی انتخابات و جایگاه مجلس و مردم (بخش دوم)
سیّدعلی ادیانی
در نظام اجتماعی پدیده ها و نهادهائی وجود دارند که به نحوی از انحا نمایانگردموکراسی وحقوق مردمند. اگر اقشار مختلف مردم آن جامعه از بلوغ فکری ، هوشمندی سیاسی ودرک مصالح ملی برخوردار نباشند ،عملیاتی که متضمن آزادی و حقوق مردم در اداره کشور است بشدت آسیب پذیر خواهد شد. بدیهی است که عرصه انتخابات بعنوان یکی از مهمترین عملیات سیاسی از این قاعده کلی مستثنی نخواهد بود . آسیبها و آفاتی که ممکن است روند انتخابات را مخدوش نماید غالباً از چهار طریق متصور است:
الف) از جانب بعضی دولتمردان و مسئولین ذیربط ب) از سوی برخی از مردم و شهروندان ج) از طرف تعدادی از کاندیداها د) توطئه دشمنان انقلاب اسلامی و مردم
در یک نگرش کلی آفات و خطرهایی که سیر طبیعی و روال قانونی و منطقی انتخابات را تهدید می نماید عبارتند از :
۱- آفات اعتقادی ۲- آفات فرهنگی 3- آفات سیاسی ۴- آفات اجتماعی 5- آفات اخلاقی ۶- آفات اقتصادی
آفات اعتقادی
در عرصه تبلیغات انتخابات، در صورت عدم دقت ممکن است آفاتی برخی از تفکرات ، روشها ، اعتقادات و باورهای دینی و ملی انسان را تخطئه و تهدید نماید. خطرهایی از قبیل :
۱- مرجئه گری
یکی از خطرهایی که ممکن است حساسیت مردم و غیرت دینی و عقلی افراد را کاهش دهد، ترویج تفکر مرجئه و القای مرجئه گری در انتخاب داوطلبان نمایندگی و یا دیگر انتخابات است . یعنی عده ای بر این باور باشند که شرط کافی برای کاندیداها ، فقط ایمان قلبی آنها به اسلام است ، رفتار وکردارش هر چه هست ، مهم نیست. در بینش این گروه بین علی(ع) و معاویه در صلاحیت زمامداری هیچ تفاوتی وجود ندارد. نادیده گرفتن ارزشهای انسانی و اسلامی در انتخابات افراد ، نوعی همصدایی و همگامی با گروه منحرف مرجئه است.
۲- تخطئه مشروعیت نفس انتخابات
در بین تحصیل کرده های دانشگاهی و حوزوی و یا در میان مردم ، تعدادی از افراد بدون در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان معتقدند که، مسأله انتخابات و رأی گیریها یک پدیده غربی بوده و متناسب با ساختار سیاسی و اندیشه اجتماعی و سیاسی نظام غربی است. لذا انتخابات ، با فلسفه سیاسی وحکومتی اسلام منافات دارد. ترویج تفکر فوق را با توجه به سیره حکومتی حضرت امام (ره)، مبانی اندیشه سیاسی اسلام و تجربه موفق و کارآمد حکومت جمهوری اسلامی ایران می توان یکی از آسیبهای اعتقادی نسبت به اصل انتخابات دانست.
۳- تخطئه محکمات و بینات انقلاب اسلامی و باورهای ملی
برخی از کاندیداها به دلیل تأثیر پذیری از جریانات ضد ارزشی و ضد مردمی و یا به جهت کج اندیشی و انحراف فکری، برای کسب آرا در قالب روشنفکری کاذب ، اقدام به تخریب و ایجاد تزلزل در معتقدات و هنجارهای انقلابی ، اسلامی وملی می نمایند . در این مورد یکی از نویسندگان فرانسوی بنام الکساندر آلدره می گوید:
«من درهیچ کجای دنیا ودر هیچ انقلابی از انقلابهای تاریخ ، ندیده و نشنیده ام که روشنفکران یک جامعه ، در کشاکشی ویرانگر بنیانهای پولادین جامعه خود را با پتک تحلیل ها ورفتارهای سیاسی درهم بکوبند. اما این اتفاق بی سابقه در انقلاب ایران در حال انجام است.»
آفات فرهنگی
۱- ترویج فرهنگ ماکیاولیستی ، یکی از آسیبهای فرهنگی در انتخابات است. ممکن است برخی از کاندیداها یا حامیان آنها عملاً به هر ابزار و روش نا مقدسی تمسک جویند تا به هر طریق ممکن کاندیدایشان رأی بیاورد. روش آنها با تفکر نیکولو ماکیاول که معتقد است هدف وسیله را توجیه می کند ، هماهنگی دارد.
۲- سوء استفاده از هنجارهای مورد قبول جامعه ، مانند سوء استفاده از مقدسات دینی،ارزشهای ملی،فرهنگ و آداب و سنن منطقه ای را می توان یکی از بزرگترین آسیب و آفت فرهنگی در صحنه انتخابات دانست.
۳- خود باختگی و تغییر روش و منش و عدول از اعتقادات برای جلب آرا نوعی آفت فرهنگی است که ممکن است برخی از کاندیداها و حامیانشان به آن روی آورند.
۴- تضعیف فرهنگ ایثار و جوانمردی که پایه های فرهنگ سیاسی و سیاست فرهنگی در صحنه انتخابات را متزلزل خواهد کرد.
۵- توزیع هدایا در بین افراد و گروههای سنی و صنفی خاص به منظور تخدیر افکار ، از طرف برخی کاندیداها یا هواداران آنها ، جلوه ای از آسیبهای فرهنگی انتخابات است.
۶– در عرصه انتخابات برخی از کاندیداها مورد تأیید و حمایت بعضی از شخصیتها و افراد خوشنام و ذی نفوذ قرار می گیرند، واضح است که تأیید یک کاندیدا به مفهوم تأید مطلق نیست بلکه تأیید مشروط است. از طرفی عدم حمایت از کاندیدای دیگر به مفهوم عدم صلاحیت آن کاندیدا برای تصدی امور دیگر نیست. از نظر شرع و عقل تأیید و حمایت از کاندیدا مشروط و مقید است.
در حقیقت حمایت از افراد بر قیود ذیل استوار است :
الف) حمایت محدود به زمان است یعنی کاندیدا تا زمان رأی گیری مورد تأیید است لذا تأیید، عام و ابدی نمی باشد .
ب) مقید به استمرار صفات شایسته و پای بندی به اصول و تعهدات انسانی و اسلامی در دوران نمایندگی است.
ج) منوط به کسب موفقیت و بروز قابلیتها ولیاقتها و درخشش در حسن انجام وظائف نمایندگی در سطح مجلس و جامعه است.بنابراین هرگاه انسان با خلوص نیت و به دور از انگیزه های مادی و دنیوی فردی را اصلح بداند و به او رأی بدهد ویا از او حمایت کند ، اما بعداً بنا به عللی فرد انتخاب شده عملاً قادر به تحقق خواسته های مردم و انجام و ظائف نمایندگی نباشد و یا از اصول و روش سابق خود عدول نماید، بدیهی است که مسئولیت اصلی به عهده وکیل است نه موکلین . در این مورد می توان به نمونه های تاریخی در صدر اسلام و حوادث سیاسی دوران انقلاب اسلامی اشاره کرد از جمله :
۱) امام حسن (ع) در زمان جنگ با معاویه ، عبید الله بن عباس را که پدر دو شهید و یکی از یاوران امام علی (ع) در جنگ صفین است، بعنوان فرمانده ارشد لشکر خودش انتخاب می نماید. بنا به روایت تاریخ ، عبیدالله بن عباس بنا به ادله ای، توسط معاویه اغفال گردیده و لشکر امام حسن (ع) را ترک کرد. پرواضح است که مسئولیت خطای عبیداله بن عباس به عهده امام حسن (ع) نیست. از این واقعه تاریخی می توان نتیجه گرفت که :
اولاً : امام(ع) در انتخاب ایشان اشتباه نکرد زیرا امام(ع) معصوم بوده واز خطا واشتباه مصونیت داشته است.
ثانیاً: عبیداله بن عباس با توجه به ویژگیها و صفات ارزشمند سابقش در بین لشکر امام(ع) خیر الموجود ین و خیر الحاضرین بود.
۲) سیره عملی حضرت امام (ره) در تأیید برخی از اشخاص در دوران قبل از انقلاب اسلامی ویا بعد از انقلاب و اعلام برائت از برخی منصوبین و حمایت شدگان از سوی معظم له، مؤید این معنی است که تأیید فرد یا افراد مشروط و محدود است.
در این زمینه امام امت (ره) در وصیت نامه سیاسی الهی خود فرمودند:«من در طول مدت نهضت و انقلاب بواسطه سالوس و اسلام نمایی بعضی افراد ذکری از آنان کرده و تمجیدی نموده ام که بعد فهمیدم از دغل بازی آنان اغفال شده ام . آن تمجید ها در حالی بود که خود را به جمهوری اسلامی متعهد و وفادار می نمایاندند و نباید از آن مسائل سوء استفاده شود. و میزان در هر کس حال فعلی او است.»
آفات سیاسی
بخشی از آسیبهای که چهره انتخابات سالم و منطقی را مخدوش می نماید عبارتند از:
۱) تدلیس در معرفی چهره و شخصیت کاندیدا ، برخی از طرفداران و برنامه ریزان کج اندیش برای اغفال مردم به بزک کردن کاندیدای موردنظر اقدام می نمایند.۲) برخورد مقلدانه و انتقال طوطی وار برخی مطالب از حزب یا جناح سیاسی خاص ، یکی از آفاتی است که برخی از افراد جامعه و کاندیداها دچار آن می گردند. 3) سوء استفاده از عنوانهای اداری و پستهای اجرائی بدست آمده در جهت موفقیت خود در انتخابات.4) وکیل الدوله شدن به جای وکیل المله بودن.
۵) حزب بازی و تمسک به تحزب به جای تهذب ، یکی از آسیبهای مهم سیاسی در جامعه ، بالاخص در زمان انتخابات ، تکیه بر تعصبات غیر منطقی حزبی و جناحی است. تأکید برحزب بازی انسان را از اصلح گزینی و انتخاب اشخاص فراجناحی باز می دارد، زیرا حزب سالاری نوعی جزمیت و تنگ نظری و غفلت در انسان ایجاد می نماید و قرآن در سوره مومنون آیه ۵۳ در مذمت حزب محوری می فرماید:
«کل حزب بمالدیهم فرحون ، و هر گروهی به آنچه نزد خود پسندیده دلخوش گشتند.»
اگر احزاب و طرفداران آنها ، حزب و تشکیل سیاسی را در جهت اعتلای فرهنگ سیاسی مردم و تنویر افکار عمومی قرار دهند بلا شک امری ممدوح و پسندیده است. اما اگر حزب گرائی وسیله ای برای کسب قدرت و تسویه حسابهای سیاسی باشد یقیقناً اقدامی مذموم و غیر معقول است. البته اکثریت مردم از هر گونه باند بازی و حزب محوری مبرا هستند. در این مورد مقام معظم رهبری فرمودند:
«مردم عادی که اکثریت مردم این کشورند اصلاً توجه و اعتنائی به این جناح بندی و خط بازیها ندارند.»
۱) وامدار سیاسی احزاب و جناحهای سیاسی شدن ، یکی از لطمات غیر قابل کتمان است که ممکن است بعضی کاندیداها را در دام خود گرفتار نماید. برخی از احزاب و گروههای سیاسی ممکن است با حمایت از کاندیدایی او را وامدار خود نموده تا بتوانند در صحن مجلس از آراء و امکاناتش در جهت اهداف جناحی استفاده نمایند.
۲) تهدید افراد و ایجاد جو رعب ووحشت به منظور شکست رقیب ،از جمله ترفند هایی است که با اخلاق سیاسی و تقوای انتخاباتی مغایرت دارد.
۳) جانبداری عده ای از مسئولین اجرائی و متولیان امور در جهت حمایت از برخی از کاندیداها را می توان بزرگترین خطر و آسیب سیاسی انتخابات دانست.
آفات اجتماعی
یکی از اقسام آسیب های انتخاباتی ، آسیب های اجتماعی است، برخی از آفات اجتماعی که موجب اختلال در روند انتخابات سالم می گردد عبارتند از:
۱) سوء استفاده از نیازمندیها ونقاط ضعف گروهی از مردم 2) همرنگی وهم آوائی با طیفها و گروههای بعضاً متضاد3) وعده های کاذب و غیر معقول4) ایجاد یاس و ناامیدی در بین مردم5) امتیاز طلبی غیر معقول برخی نمایندگان و حامیانشان6) منطقه گرائی (از نوع غیر معقول) به جای منطق گرائی7) رابطه گرائی به جای ضابطه گرائی8) بی توجهی به مواد قانونی مربوط به انتخابات
۹) تطمیع افراد در جهت جلب آرا 10)سکوت و بی تفاوتی خواص : یکی از مصائبی که می تواند هر جامعه ای را به انحطاط بکشاند وعامل مهمی برای سقوط و زوال دولتها یا ملتها گردد، این است که خواص جامعه نسبت به رخدادهای اساسی و اصولی اجتماع خویش بی تفاوت بوده ویا اساساً در ایجاد انحراف و تقویت نیروهای باطل نقش ایفا نمایند.
در عرصه اجتماع اگر عناصر فهیم و خواص از قبیل مومنین ، دانشگاهیان ، فرهنگیان ، روحانیون ، دانشجویان ، دانش آموزان ودیگر صنوف واقشار متعهد جامعه ، در قبال انتخابات بی تفاوت باشند، زمینه های انحراف در جامعه فراهم گشته و جریان انتخابات به نفع مردم و مصالح کشور خاتمه نخواهد یافت و چه بسا این سکوت و عدم احساس مسئولیت ، زمینه ساز انحرافات بزرگتر وجبران ناپذیر در جامعه خواهد شد.
«مقام معظم رهبری در مورد عوارض بی تفاوتی خواص فرمودند: وقتی که خواص طرفدار حق در یک جامعه با اکثریت قاطعشان آنچنان می شوند که دنیای خودشان برایشان اهمیت پیدا می کند از ترس جان ، از ترس از دست دادن مال ، مقام وپست ، از ترس مفقود شدن وتنها ماندن ، حاضر می شوند حاکمیت باطل را قبول کنند ودر مقابل باطل نمی ایستند واز حق طرفداری نمی کنند و جانشان را به خطر نمی اندازند وقتی که این طور شد اولش با شهادت حسین بن علی(ع) با وضع آغاز می شود و آخرش هم به بنی امیه و شاخه مروانی و بعد به بنی عباس و بعد از بنی عباس هم سلسله سلاطین در دنیای اسلام تا امروز می رسد.»(۲۰/۳/۱۳۷۵)
آفات اخلاقی
عدم رعایت اخلاق سیاسی و سیاست اخلاقی می تواند بطور بنیادی اساس روند اجرائی و تبلیغی انتخابات را غیر قابل قبول بنماید.از جمله آسیبهای اخلاقی در صحنه انتخابات عبارت است از:
۱) تخریب شخصیت رقبا با پخش شایعات و دیگر ترفندهای غیر اخلاقی2) ترویج رفتارهای مصنوعی و بدآموزی در بین مردم
)3 استفاده ابزاری از انسانها و شهروندان در جهت جلب آرا
آفات اقتصادی
۱) وامدار مالی برخی از متمکنین شدن وانجام نوعی معامله پشت پرده بین کاندیداها وبرخی سرمایه داران ، یکی از آفاتی است که صحنه انتخابات را تهدید می نماید.
اگرچه بسیاری از کاندیداها بواسطه برنامه ریزی و تدبیر امور از طریق مشارکت مردمی مشکل مالی انتخابات را حل می نمایند ، اما پیوند نامیمون تعداد اندکی از داوطلبان نمایندگی با برخی عناصر اقتصادی یکی از خطرات مهمی است که سلامت ووجهه مردمی انتخابات را زیر سئوال می برد.
۲) سوء استفاده از بیت المال و امکانات دولتی از طرف برخی کاندیداها .3) بکارگیری بیت المال در جهت پیشبرد امور انتخابات از جانب هواداران بعضی از کاندیداها .4) صرف هزینه های مالی گزاف در جهت جلب آرا5) توزیع پول و امکانات ورزشی ورفاهی صرفاً بمنظور جلب آرا.
در پایان یادآوری می گردد آنچه در این نوشتار بدان اشارتی رفته است، حدیث مفصلی از مجمل خواندن است، زیرا می دانیم که شریعت محمدی (ص) هم حکومت دینی را می طلبد وهم حاکمیت دین را طلب دارد. ورسالت فرهنگیان ، اندیشه مندان اسلامی و دینداران را در تنویر افکاربس عظیم می داند و از آنان می خواهد در تمیز بین سره از ناسره سطور خفته ذهن آدمیان را محققانه با تلنگری به خلجان وا دارند تا در زمره عالمان متهتک و جاهلان متنسک در نگنجند.
مع الوصف به پاس قدردانی از همه فداکاران و از خود گذشتگان و جامه چاکان عرصه عشق و ایثار، همگان موظفیم ، امانت باوری را سرلوحه امورمان قرار دهیم نه امام داری را، تا باشد که در صحنه انتخابات مردم مدار باشیم نه صرفاً مردم دار، لذا خاضعانه باید گفت: بار الها مرا به قدم صدق داخل وخارج گردان و به من از جانب خود بصیرت و حجت روشنی که دایم یاور و مددکار باشد عطا فرما .
خدایاچنان کن سرانجام کار تو خوشنود باشی و ما رستگار
